Ένα διαζύγιο έχει πολλές συνέπειες. Συνέπειες συναισθηματικές, κοινωνικές, οικονομικές, πρακτικές. Πολλές φορές έχω πει ότι το τι σημαίνει και το τι είναι ο γάμος, φαίνεται στο διαζύγιο. Ο γάμος λοιπόν, όντας ένας εξαιρετικά πολύπλοκος και πολυεπίπεδος θεσμός, όταν διαλύεται δεν διαλύει μόνο την οικογένεια που είχε δημιουργήσει. Δημιουργεί κλυδωνισμούς και σπάει δεσμούς που αφορούν και σε πολλές άλλες οικογένειες. Επηρεάζει τις σχέσεις, πέρα από αυτές των άμεσα εμπλεκόμενων, και πολλών άλλων ανθρώπων συγγενών, φίλων, συνεργατών, γειτόνων. Πολλές από αυτές τις σχέσεις επανασυγκροτούνται σε άλλη βάση και άλλες χάνονται για πάντα. Άλλες χάνονται για τον έναν από τους δύο πρώην συζύγους και άλλες και για τους δύο.
Έτσι, με το διαζύγιο, ο καθένας από τους άμεσα και έμμεσα εμπλεκόμενους βιώνει τις δικές του απώλειες, τις δικές του απογοητεύσεις, τις δικές του ματαιώσεις. Και ταυτόχρονα χρειάζεται να διαχειριστεί τις απώλειες, τις απογοητεύσεις, τις ματαιώσεις και άλλων ανθρώπων, που και αυτοί είχαν επενδύσει σε αυτόν τον γάμο και προσδοκούσαν από αυτόν.
Από όλους τους εμπλεκόμενους σε μια τέτοια σειρά απωλειών, απογοητεύσεων και ματαιώσεων, την μεγαλύτερη σημασία έχουν τα παιδιά που προέρχονται από τον γάμο που διαλύθηκε και οι γονείς τους. Ο καθένας από τους δύο γονείς χρειάζεται να διαχειριστεί τον εαυτό του και την νέα κατάσταση του (συναισθηματική, κοινωνική, οικονομική και πρακτική) και ταυτόχρονα τα παιδιά του και τον άλλο σύζυγο. Χρειάζεται να ενεργοποιήσει όλες του τις δυνάμεις, να κάνει πολύ δουλειά με τον εαυτό του, να διακρίνει τα δικά του συναισθήματα από αυτά των παιδιών του. Χρειάζεται να κάνει σημαντικές παραδοχές για τις απώλειες και τις αλλαγές που συμβαίνουν στην ζωή του και να δημιουργήσει αίσθημα ασφάλειας στα παιδιά του. (Ιδιαίτερα ο γονέας με τον οποίο τα παιδιά θα δημιουργήσουν την νέα μονογονεϊκή οικογένεια. Εμένα μου πήρε καιρό για να χρησιμοποιώ, και να το εννοώ, τον όρο οικογένεια για την δικιά μας μονογονεϊκή οικογένεια).
Δεν θα ξεχάσω την συνάντησή μου με την ψυχολόγο που με βοήθησε πολύ στην αρχή του διαζυγίου από τον πατέρα των παιδιών μου. Μου έκανε δύο ερωτήσεις: «Έχετε ενοχές;» και «Τα παιδιά σας σε ποιόν αναφέρονταν σε σχέση με τα χρήματα όσο ζούσατε όλοι μαζί;». Οι ενοχές αφορούν στην ψυχική δύναμη που θα χρειαστεί για να «σταθεί» ο γονέας δίπλα στα παιδιά του και να τους δημιουργήσει το αίσθημα της σιγουριάς, της ισορροπίας και της ηρεμίας. Τα αισθήματα ενοχής αποδυναμώνουν τον άνθρωπο, του θολώνουν την κρίση, τον κάνουν να «αποσύρεται». Η δεύτερη ερώτηση αφορά στο αίσθημα της ασφάλειας που κλονίζεται, αν τα παιδιά δεν θεωρούν τον γονέα με τον οποίο θα ζουν, ικανό να τα στηρίξει οικονομικά.
Εγώ, σήμερα θα πρόσθετα και μια τρίτη ερώτηση: «Είστε έτοιμη να αντιμετωπίσετε μεγάλες απώλειες, έναν, πιθανώς, οργισμένο πρώην σύζυγο και να βάλετε τα παιδιά σας πριν και πάνω από όλα τα άλλα;». Αν η απάντηση είναι ναι σε αυτές τις ερωτήσεις από την αρχή, τότε πατάτε γερά. Αν όχι, τότε χρειάζεται γρήγορα να κάνετε δουλειά σε βάθος και σε πολλά επίπεδα μέσα σας και έξω από εσάς. Η συνέχεια θα δείξει την όποια αξία των αποφάσεων.
Ένα διαζύγιο δεν αφήνει αναγκαστικά πίσω του δυστυχισμένα και πληγωμένα παιδιά. Αφήνει παιδιά που έμαθαν ότι οι γονείς τους δήλωσαν δημόσια ότι δεν μπορούν και δεν θέλουν να ζουν πλέον μαζί (ακριβώς όπως πριν κάποια χρόνια δημοσιοποίησαν την απόφασή τους ότι θέλουν και μπορούν να ζήσουν μαζί), αντί να το κρατάνε μυστικό κλεισμένο σε ένα σπίτι. Έμαθαν επίσης ότι το να ζει κανείς με τέτοια μυστικά δεν τον «πλουτίζει» αλλά τον «φτωχαίνει» σαν άνθρωπο. Έμαθαν ότι μια οικογένεια μπορεί να έχει πολλές μορφές και ότι οι σχέσεις των ανθρώπων είναι δυναμικές και μεταβάλλονται. Έμαθαν τέλος ότι μέσα από μια δύσκολη διαδικασία μπορεί να προκύψει μια καινούργια, καλύτερη, πιο ανθρώπινη κατάσταση. Συνταγές δεν υπάρχουν αλλά και τα ταμπού δεν ωφελούν σε τίποτα.